
Çocuklarımızın hayatında soyadı, kimliklerinin önemli bir parçasını oluşturur. Özellikle boşanma veya velayet durumlarında, çocuğun soyadını değiştirmek için gereken süreçler önemli ve dikkat gerektiren konulardandır. Bu yazıda boşandıktan sonra çocuğun annenin soyadını almasını, boşanan kadınların bu konuda haklarını ve çocuğun soyadını nasıl değiştirilebileceğini ele alacağız. Ayrıca, sürecin detayları hakkında bilgi sahibi olabilmek için bir avukatın nasıl bir rol oynayabileceğini de paylaşacağız.
Boşanmadan Sonra Çocuğun Annenin Soyadını Alması
Türk Medeni Kanunu’nun 321’inci maddesine göre “Çocuk, ana ve baba evli ise ailenin soyadını taşır.” Bu hüküm gereği çocuk aile birliği içinde aile soyadı olarak babanın soyadını taşır. Boşanma davasında kural olarak müşterek çocuk babanın soyadını kullanmaya devam eder, kadın ise evlenmeden önceki soyadını alır. Ancak kadın boşandığı kocasının soyadını kullanmasında menfaatinin bulunduğunu ispatlayabilirse hakim kocasının soyadını kullanmasına devam etmesine izin verebilir. Bu durum Türk Medeni Kanunun 173.maddesinde; ”Boşanma hâlinde kadın, evlenme ile kazandığı kişisel durumunu korur; ancak, evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Eğer kadın evlenmeden önce dul idiyse hâkimden bekârlık soyadını taşımasına izin verilmesini isteyebilir. Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği ispatlanırsa, istemi üzerine hâkim, kocasının soyadını taşımasına izin verir.’’ şeklinde düzenlenmiştir.
Boşanmadan sonra kadının evlenmeden önceki soyadını geri alması müşterek çocuğun ise babasının soyadını kullanmaya devam etmesi bir takım zorlukları beraberinde getirebilmektedir. Özellikle müşterek çocuk annesiyle soyadının farklı olmasını anlamlandıramaması, resmi işlemler sırasında farklı soyadlarının olmasının problem yaratabilmesi, çocuğun toplumda farklılık nedeniyle kendini kötü hissetmesi gibi durumlarda anne çocuğun soyadının değiştirilmesini talep edebilmektedir.
Boşanmadan sonra çocuğun soyadı ile ilgili düzenleme Soyadı Kanunu’nun 4. maddesinin ikinci fıkrasında “Evliliğin feshi veya boşanma hallerinde çocuk anasına tevdi edilmiş olsa bile babasının seçtiği veya seçeceği adı alır.” şeklinde düzenlenmiştir. Ancak ilgili hüküm Anayasa Mahkemesi’nin 08/12/2011 tarihli 2010/119 esas 2011/165 sayılı kararı ile eşlerin evliliğin devamı boyunca ve boşanmada sahip oldukları hak ve yükümlülükler bakımından aynı hukuksal konumda bulunduğu, erkeğe velayet hakkı kapsamında tanınan çocuğun soyadını seçme hakkının kadına tanınmaması, velayet hakkının kullanılması bakımından cinsiyete göre ayrım yapılması sonucunu doğurduğu gerekçesiyle iptal edilmiştir.
Yargıtay 2.Hukuk Dairesinin 09.04.2018 tarihli 2018/1306 esas 2018/4719 sayılı kararında
‘’Somut olayda, velayet hakkına sahip davacı anne, soyadlarının farklı olmasından çocuğun rahatsız olduğunu ve anne ile aynı soyadını taşımak istediğini ileri sürmüş olup, davacı tanıkları da davalı babanın çocuğuna ilgisiz olduğunu, yaklaşık üç yıldır babanın çocuğunu görmeye gelmediğini, çocuğun birlikte yaşadığı anne ile aynı soyadını taşımamaktan rahatsız olduğunu, anne ile aynı soyadını taşımak isteğini sürekli dile getirdiğini, kendisini tanıtırken soyadını annenin soyadı olan “Karakol” olarak ifade ettiğini beyan etmişlerdir. Çocuğun soyadının annenin soyadı ile değiştirilmesi halinde çocuğun üstün yararı bakımından ruhsal gelişiminin olumsuz etkileneceği ileri sürülmediği gibi, az önce açıklanan tanık beyanlarından çocuğun soyadının annenin soyadı olarak değiştirilmesinin çocuğun üstün yararına olabileceği anlaşılmaktadır.
Tüm bu açıklamalar ışığında; velayet hakkı tevdi edilen annenin çocuğun soyadının kendi soyadı ile değiştirilmesi yönündeki talebinin velayet hakkı kapsamındaki yetkilerin kullanımı ile ilgili olduğu, velayet hakkı kapsamında çocuğun soyadını belirleme hakkının da yer aldığı, aynı hukuksal konumda olan erkeğe velayet hakkı kapsamında tanınan çocuğun soyadını belirleme hakkının kadına tanınmamasının velayet hakkının kullanılması bakımından cinsiyete dayalı farklı bir muamele teşkil edeceği, evlilik birliği içinde doğan çocuğun taşıdığı ailenin soyadını, evlilik birliğinin sona ermesi ile kendisine velayet hakkı tevdi edilen annenin kendi soyadı ile değiştirmesini engelleyici yasal bir düzenlemenin bulunmadığı, somut olayda söz konusu değişikliğin çocuğun üstün yararına da aykırı bulunmadığı ve çocuğun soyadı değişmekle kişisel durumunun değişmeyeceği (TMK m. 27) dikkate alındığında, Anayasa Mahkemesinin benzer olaylarda verdiği hak ihlaline ilişkin kararları da gözetilerek, davanın kabulüne karar vermek gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması doğru olmayıp, hükmün bozulmasına karar vermek gerekmiştir.’’ kararıyla velayeti annede olan çocuğun soyadı değişikliğinin mümkün olduğunu düzenlemiştir.
Velayeti Annede Olan Çocuğun Soyadı Değişikliği Nasıl Yapılır?
Boşanmadan sonra çocuğunun annenin soyadını alması velayet sahibi annenin çocuğun soyadı değişikliği için aile mahkemesine başvuru yapmasıyla başlayacaktır. Aile mahkemelerinin bulunmadığı yerde asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemesi sıfatıyla ilgili dava için başvuruda bulunulabilir. Çocuğun soyadı değişikliği için yapılacak başvuruda bir takım şartların mevcut olması gereklidir. Velayet sahibi anne soyadı değişikliğinin çocuğun üstün menfaatine aykırı olmadığını ve bunu gerektirecek haklı nedenlerini ispat etmelidir.
Velayeti anneden olan çocuğun soyadı değişikliği için yapılan başvuruda soyadı değişikliğinin neden yapılmak istendiğini ayrıntılı açıklanmalı ve ispat için gerekli deliller sunulmalıdır. Anne, soyadlarının farklı olmasından çocuğun rahatsız olduğunu, babanın çocuğuna ilgisiz olduğunu, babanın çocuğunu görmeye gelmediğini, çocuğun anne ile aynı soyadını taşımak isteğini sürekli dile getirdiğini, kendisini tanıtırken soyadını annenin soyadının kullandığını, toplumda soyadları arasındaki farklılığın çocuğu piskolojik olarak kötü etkilediği gibi gerekçeleri öne sürebilir. Annenin dava açarken tanık deliline başvurarak gerekçelerini tanıkların beyanlarıyla desteklemesi büyük öneme sahiptir.
Bu süreçte dikkat edilmesi gereken en önemli nokta; çocuğun menfaatlerinin gözetilmesidir. Annenin soyadını alması çocuğun kimliğini ve aile yapısını etkileyeceği için, bu tür değişikliklerde dikkatli hareket etmekte fayda vardır. Velayeti annede olan çocuklar için soyadı değişikliği, yasal çerçeveler içinde ve doğru yöntemler ile yapılmalıdır.
Boşanan Kadın Çocuğun Soyadını Değiştirebilir Mi?
Boşanma süreci, birçok ailede karmaşık duygular ve hukuki süreçler oluşturmaktadır. Bu süreçte, çocuğun soyadının değiştirilmesi de sıkça sorgulanan konulardan biridir. Özellikle boşanmadan sonra çocuğun annenin soyadını alması çocuğun üstün menfaati ve annenin haklarının dengeli şekilde değerlendirilmesi gereken bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.
Boşanan Kadının Hakları
Boşanan bir kadın, çocuğunun soyadını değiştirme hakkına sahiptir. Ancak bu değişiklik, belirli şartlara ve hukuki zorluklara bağlıdır. Eğer kadın soyadını değişikliğini çocuğun üstün menfaatini gözetmek yerine kendi kişisel hırsları nedeniyle talep ediyorsa mahkeme tarafından bu durum değerlendirilerek açacağı davanın reddedilme durumuyla karşılaşacaktır. Yani kadın boşanma süreci sonrasında sadece eski eşini sıkıntıya sokmak için bu davayı açmışsa davası reddedilir. Boşanan kadın velayet hakkını kullanırken çocuğun üstün menfaatini ön planda tutmak zorundadır. Boşanma sonrasında haklı nedenlerin varlığı ve çocuğun üstün menfaatinin gerektirmesi durumunda velayet sahibi anne soyadı değişikliği için başvuruda bulunabilecektir.
Soyadı Değişikliği İçin Çocuğun Görüşünün Alınması
Çocuğun soyadı değişikliği için mahkemeye başvurulması durumunda çocuğun idrak yaşında olması durumunda çocuğun konuyla ilgili görüşüne de başvurulması gerekecektir. Mahkeme çocuğun soyadı değişikliği ile ilgili düşüncelerini alarak menfaatine olup olmadığını analiz edecektir.
Mahkeme Süreci
Eğer boşanan kadın, çocuğun soyadını değiştirmek isterse, konuyla ilgili bir aile mahkemesine başvurmalıdır. Mahkemede annenin soyadı değişikliği için gerekçelerini ve öne sürdüğü delilleri değerlendirip çocuğun idrak yaşında olması durumunda onun da görüşüne başvurarak karar verir.
Çocuğun Soyadı Değişikliği Davası Kime Karşı Açılır?
Velayeti anneden olan çocuğun soyadı değişikliği dilekçesinde davalı taraf nüfus müdürlüğüdür. Ancak davalı tarafa müşterek çocuğun babasının da eklenmesi gerekmektedir. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2021/184 Esas ve 2021/716 Karar ve 28.01.2021 tarihli kararında, çocuğun soyadı değişikliği için açılan davanın babanın yokluğunda görülerek hüküm verilmesinin yerinde olmadığına zira bu yargılama sonunda babanın hukuki durumunun etkilenme ihtimalinin bulunduğuna karar verilmiştir.
Yargıtay 2.Hukuk Dairesinin 28.01.2021 tarihli 2021/184 esas 2021/716 sayılı kararında
‘’Somut olayda; davacı anne davalı olarak sadece Kartal Nüfus Müdürlüğünü göstermiş, çocuğun babasının yokluğunda dava görülmüş ve karar verilmiştir. Dava sonucunda verilecek karar, küçüğün babasının hukuki durumunu da etkileyeceğinden, davaya dahil edilmesi, gösterdiği takdirde delillerinin toplanması ve tüm deliller birlikte değerlendirilerek gerçekleşecek sonucu uyarınca bir hüküm kurulması gerekirken, eksik hasım ve inceleme ile hüküm kurulması doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.’’ şeklinde karar verilmiştir.
Özetle, boşanan kadınlar, çevresel ve hukuksal koşullar neticesinde çocuğun soyadını değiştirme hakkına sahiptir. Bu işlemler, belirli adımlar ve belgeler gerektirdiğinden, dikkatli bir şekilde takip edilmesi önemlidir. Çocuğun soyadı ile ilgili olası bir değişiklik, ailenin geleceği açısından oldukça önemlidir ve bu bağlamda gereken adımlar titizlikle atılmalıdır.
Çocuğun Soyadı Değişikliği Davası Görevli Mahkeme
Reşit olan kişiler için soyadı değişikliği davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemeleri olmasına karşı velayet altındaki çocuğun soyadı değişikliği için görevli mahkeme aile mahkemeleridir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2015/18-3257 esas 2016/117 sayılı kararında
‘’ Somut olaya gelince; görülmekte olan davada, evlilik birliği içinde doğan çocuğun, doğumla kazandığı ‘’ aile soyadının’’ annenin bekarlık soyadı ile değiştirilmesinin talep edildiği anlaşılmaktadır. Bu durumda dava aile hukukuna dayanmakta olup, böyle bir uyuşmazlığın aile mahkemesinde çözümlenmesi gerekir. Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında bir kısım üyeler tarafından davanın haklı sebeple soyadının değiştirilmesi niteliğinde olduğu , bu nedenle uyuşmazlığın asliye hukuk mahkemelerinde çözümlenmesi gerektiği ileri sürülmüş ise de, bu görüş kurul çoğunluğuyla benimsenmemiştir. Hal böyle olunca görevli mahkemenin aile mahkemesi olduğu gözetilerek görevsizlik kararı verilmesi gerekirken, işin esasına girilerek karar verilmiş olması isabetsizdir.
Babanın Soyadını Reddetmek
Taraflar arasındaki boşanma sürecinden sonra müşterek çocuk bazı durumlarda babasının soyadını taşımak istememektedir. Bu durumda babasının soyadını reddetmek isteyebilmektedir. Çocuğun velayet altında bulunması durumunda bu isteği ancak velayet sahibi annesinin açacağı dava ile mümkün olabilmektedir. Babasının soyadını reddetmek isteyen çocuk annesine talebini ilettiğinde haklı gerekçelerin varlığında annesinin açacağı dava ile annesinin soyadını alabilmektedir. Buradaki önemli durum sadece istek yeterli olmayıp mahkeme çocuğun üstün menfaatini ve haklı sebepleri ayrıntılı olarak inceleyecektir. Çocuğun reşit olması durumunda ise kendisinin açacağı dava ile annesinin soyadını veya başka bir soyadını almayı talep edebilmektedir. Ancak bu durumda da mahkeme talepte bulunan kişinin hukuki yararını titizlikle inceleyip mahkemeye sunulan delillerin değerlendirmektedir.
Çocuk Üvey Babanın Soyadını Alabilir Mi?
Boşandıktan sonra ikinci bir evlilik yapan kadın için çocuk üvey babasının soyadını alabilir mi sorusu merak edilen diğer konulardan biridir. İkinci evliliğini yapan kadın çocuğun üvey babasının çocukla daha fazla ilgilendiğini, çocuğun üvey babasını baba gibi gördüğünü, ikinci evliliğinden olan çocuğuyla önceki evliliğinden olan çocuğun farklı soyadlarını taşımasının çocuğu olumsuz etkilediği gibi gerekçelerle çocuğun üvey babasının soyadını almasını isteyebilmektedir. Ancak bu durum mümkün değildir. Mahkeme çocuğun üstün menfaati ve haklı nedenlerin varlığı durumunda çocuğun annenin soyadını alabileceğini düzenlemiştir. Türk Hukuk Sisteminde evlilik birliği içinde doğan çocuğun, babasının soyadını alabileceği veya içtihatlarla gerçekleşen duruma göre boşanma sonucu velayeti kendisine verilen annenin bekarlık soyadının çocuğun üstün yararının bulunması halinde alabileceği ve bu konuda başkaca bir yasal düzenleme bulunmadığından çocuğun üvey babasının soyadını alması mümkün değildir.
Yargıtay 2.Hukuk Dairesinin 15.10.2020 tarihli 2020/565 esas 2020/4810 sayılı kararında
‘’Davacı kadın dava dilekçesinde; ortak çocuk Umut’un babası olan davalı … ile Sivas Aile Mahkemesinin ….Esas, ….. Karar sayılı ilamı ile boşandıklarını, ortak çocuk Umut’un velayetinin kendisine verildiğini, ikinci evliliğini Göksel Yerlikaya isimli şahıs ile yaptığını, ortak çocuk ile kendi soyadlarının farklı olmasından dolayı sorunlar oluştuğunu ileri sürerek, ortak çocuk Umut’un “Yıldızhan” olan soyadının “Yerlikaya” olarak değiştirilmesini talep ve dava etmiştir. Mahkemece yapılan yargılama ve toplanan deliller neticesinde; davacının ikinci evliliğini yaptığı, ikinci evliliğinden de bir çocuğunun olduğu, Göksel Yerlikaya’nın da ilk evliliğinden bir oğlu olduğu, ailede davacının oğlu Umut dışında herkesin soyadının “Yerlikaya” olduğu, bu durumun çocuğu olumsuz etkilediği, TMK md. 27 ve Anayasanın 20. maddesi gereği velayeti anneye verilen çocuğun soyadının haklı neden olması durumunda değiştirilme talebinin kabul edilebileceği, bu nedenle davanın kabulü ile Umut’un “Yıldızhan” olan soyadının “Yerlikaya” olarak değiştirilmesine karar verilmiş ilgili karar davalı kurum tarafından temyiz edilmiştir. Taraflar arasındaki uyuşmazlık; evlilik birliği içinde doğan çocuğun evlilik içinde doğumla kazandığı soyadının, davacı annenin ikinci evliliği nedeniyle kazanmış olduğu soyadı ile değiştirilmesinin mümkün olup olmadığı noktasındadır. Türk Hukuk Sisteminde evlilik birliği içinde doğan çocuğun, babasının soyadını alabileceği veya içtihatlarla gerçekleşen duruma göre boşanma sonucu velayeti kendisine verilen annenin bekarlık soyadının çocuğun üstün yararının bulunması halinde alabileceği ve bu konuda başkaca bir yasal düzenlemenin bulunmadığı anlaşılmaktadır. Gerçekleşen bu durum karşısında davanın reddi gerekirken kanun hükümlerinin yorumunda yanılgıya düşülerek davanın kabulüne karar verilmesi usul ve kanuna aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.’’ şeklinde karar verilmiştir.
Çocuğumun Soyadını Değiştirmek İstiyorum Diyenler İçin Avukatın Önemi
Çocuğunuzun soyadını değiştirmek istiyorsanız, bu süreçte birçok hukuki detayla karşılaşma ihtimaliniz bulunmaktadır. Bu noktada, deneyimli bir Samsun Boşanma Avukatının katkısı büyük bir önem taşımaktadır. Çocuğun soyadı değişikliği için sadece talebiniz yeterli olmayıp bu konudaki haklı gerekçelerinizin ve delillerinizin mahkemeye sunulması büyük öneme sahiptir. Hukuki destek almanız bu sürecin sorunsuz ve hızlı bir şekilde ilerlemesine yardımcı olabilir.
Çocuğumun soyadını değiştirmek istiyorum diyenler için, avukatın dava başlangıcında dilekçenin hazırlanması, delillerin sunulması ve süreci yönetme konusundaki rolü oldukça kritiktir. Böylece dava sürecinin daha profesyonel bir zeminde ilerlemesi sağlanır. Çocuğun soyadı değişikliğindeki menfaatlerinin ispatlanması, tanıkların aynı yönde beyanları dava sürecine olumlu katkısı bulunacağından duruşmalar sırasında avukatın aktif rol oynaması davanızın kabul edilmesi açısından avantaj sağlayacaktır.
Son olarak, avukatın sadece dava sürecinde değil, aynı zamanda danışmanlık hizmetleri ile de sürecin başından sonuna kadar yardımcı olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, çocuğunuzun soyadını değiştirmek istediğinizde, bir avukatla çalışmak, bu süreci daha sağlıklı ve yapılandırılmış bir biçimde yönetmemizi sağlayacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
Velayeti annede olan çocuğun soyadı neden değiştirilebilir?
Velayeti annede olan çocuğun soyadı, birçok yasal ve sosyal sebepten ötürü değiştirilebilir. Müşterek çocuk annesiyle soyadının farklı olmasını anlamlandıramaması, resmi işlemler sırasında farklı soyadlarının olmasının problem yaratabilmesi, çocuğun toplumda farklılık nedeniyle kendini kötü hissetmesi gibi durumlarda anne çocuğun soyadının değiştirilmesini talep edebilmektedir. Bu süreç, ailenin sosyo-kültürel yapısına bağlı olarak farklılık gösterebilir ve ilgili hukuk kurallarına tabidir.
E-devlet üzerinden soyadı değişikliği nasıl yapılır?
Velayeti annede olan çocuğun soyadı değişikliğinin aile mahkemesine başvurarak dava yoluyla yapılması gerekmektedir. Mahkeme talebin çocuğun üstün menfaatine uygun olup olmadığını değerlendirmekte öne sürülen gerekçelerin haklılığını analiz ederek karar vermektedir. Velayeti annede olan çocuğun soyadı değişikliğinin e-devlet üzerinden yapılması mümkün değildir.