Evlilik gerçekleştikten sonra kadının soyadıyla ilgili merak edilen bir çok konu gündeme gelmektedir. Değişen yeni mevzuatla birlikte kadının bekarlık soyadını kullanmasıyla yenilikler ortaya çıkmıştır. Yazımızda evlenen kadının soyadı ile ilgili yeni gelişmeleri, evli kadının bekarlık soyadını kullanması durumunu, evlenecek kadınlar için eşinin soyadıyla birlikte kendi soyadını kullanmak istediğinde neler yapması gerektiği ve boşanma davası devam ederken soyadı değişikliğinin mümkün olup olmadığıyla ayrıntılı bilgiler vereceğiz. Ayrıca boşanma davası devam ederken soyadı değişikliği için dava dilekçesi örneği ve dava süreci hakkında da bilgiler vererek süreç hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmanızı hedefliyoruz.
Evli kadının bekarlık soyadını kullanması
Evlenen kadınlar bazen kişisel tercihleri gereği bazen de eşiyle olan olumsuz durumlar nedeniyle evlenmeden önceki soyadını kullanmak isteyebilirler. Önceden bu durum sadece evlendiği eşinin soyadıyla birlikte bekarlık soyadının bir arada kullanması şeklinde iki soyadı kullanması şeklinde gerçekleşmekteydi.
Kadının soyadı ile ilgili düzenlemenin yer aldığı Türk Medeni Kanununun 187.maddesinde yer alan ”Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.” şeklinde düzenlenmişti. Ancak ilgili düzenleme Anayasa Mahkemesinin 22.02.2023 tarihli ve 2022/155 esas 2023/38 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. İlgili kanunun Anayasa’nın 10. maddesine aykırı olduğu, evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır.
Anayasa mahkemesinin iptali kararı sonrasında Yargıtay da kadının soyadına ilişkin davalarda Anayasa Mahkemesi gibi kadının evlenmeden önceki soyadının kullanmasına izin verilmemesinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda Anayasa’nın 90. maddesinin beşinci fıkrası gereğince uluslararası sözleşme hükümlerinin uygulanması gerektiğini kabul etmiştir.
Bu bağlamda Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 30/09/2015 tarih 2014/889 esas 2015/2011 sayılı kararı ile kadının evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra tek başına kullanmasına izin verilmemesinin Sözleşme’nin 8. maddesiyle bağlantılı olarak 14. maddesine aykırı olduğu sonucuna ulaşmış; kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra tek başına kullanabilmesi için haklı bir nedenin bulunmasına gerek olmadığını da ayrıca vurgulamıştır. Bu hakkın AİHS 8. ve Anayasanın 17. maddeleri kapsamında bir insan hakkı olduğu ve cinsiyete dayalı olarak bir ayrıma tabi tutulmaksızın erkek ve kadın arasında eşit şekilde uygulanması gerektiği, aksi durumun AİHS’nin 14. maddesine aykırılık teşkil edeceği belirtilmiştir.
Sonuç olarak evli kadının bekarlık soyadını kullanması ile ilgili kanun hükmü Anayasa Mahkemesi kararıyla iptal edilerek kadının bekarlık soyadını kullanabilmesinin yolu açılmıştır. Kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra tek başına kullanabilmesi için haklı bir nedenin bulunmasına gerek olmadığı kabul edilmiştir.
Evli kadın sadece bekarlık soyadını kullanabilir mi?
Türk Medeni Kanununun 187.maddesine göre kadın soyadı konusunda tek başına evlendiği eşinin soyadını kullanabileceği gibi nufüs müdürlüğüne veya evlendirme memurluğuna yapacağı başvuru ile evlilik öncesi soyadının eşinin soyadıyla birlikte kullanabilmekteydi. İlgili kanun Anayasa Mahkemesi kararıyla iptal edilmiş 28.01.2024 tarihiyle de iptal kararı yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle bu tarihten sonra evlenen kadınlar için sadece bekarlık soyadını kullanmasının önü açılmıştır.
Anayasa mahkemesinin iptal kararı 28.01.2024 tarihinde yürürlüğe girdiğinden bu tarihten önce evli olan kadınların bekarlık soyadını kullanmasıyla ilgili henüz bir düzenleme mevcut değildir. Bu nedenle bu kişiler ancak dava açarak bu haklarını kullanabileceklerdir. Mahkemeye başvurarak bekarlık soyadını kullanmalarına izin verilmesini talep edecek, mahkeme kararı verilip kesinleştikten sonra da ilgili nüfus müdürlüğüne başvurarak soyadı ve kimlik değişikliğini talep edebileceklerdir.
Evlenen kadın kendi soyadını kullanmak isterse ne yapmalı?
Kadının soyadını düzenleyen Türk Medeni Kanunun 187.maddesi Anayasa Mahkemesinin 22.02.2023 tarihli ve 2022/155 esas 2023/38 sayılı kararı ile iptal edilmiş, iptal kararı da 28.01.2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle bu tarihten sonra evlenen kadınlar için nikah işlemleri için müracatta bulunduğunda soyadı formunu doldururken bekarlık soyadını kullanmak istediğini belirtmeleri gereklidir. Aksi halde evlenmeyle kocasının soyadını alacaktır. Ancak kadının bekarlık soyadını kullanma talebinin nikah müracatında kabul edilmesi durumunda bile nüfus müdürlüğünde sorun yaşama ihtimali bulunmaktadır.
Türk Medeni Kanunun 187.maddesi Anayasa Mahkemesinin 22.02.2023 tarihli ve 2022/155 esas 2023/38 sayılı kararı ile iptal edilmiş, iptal kararı da 28.01.2024 tarihinde yürürlüğe girmiş olsa da bundan sonra yeni bir kanun ya da düzenleme getirilmemiştir. 2505 sayılı nüfus hizmetleri uygulama yönetmeliğinin 24.maddesinde kadının soyadı ile ilgili düzenleme :
(1) Evlenen kadın, kocasının soyadını alır. Kocasının soyadı ile birlikte önceki soyadını da kullanmak isteyen kadın, bu isteğini evlenme sırasında yazılı olarak evlendirme memurundan, evlenmeden sonra ise yazılı olarak veya e-başvuru ile nüfus müdürlüğünden talep edebilir.
(2) Eşinin soyadı ile birlikte önceki soyadını da kullanan kadın, sadece eşinin soyadını kullanmak istediğini yazılı olarak veya e-başvuru ile talep ettiği takdirde nüfus müdürlüğünce gerekli işlem yapılır. Bu talepler herhangi bir sayısal sınırlamaya tâbi değildir.
(3) Evlenmeden önce iki soyadı taşıyan kadın, bu soyadlarından sadece birinden yararlanabilir.” şeklindedir. Anayasa mahkemesinin iptal kararına karşı ilgili yönetmelikte bir değişiklik yapılmadığından nüfus müdürlüğünde sadece bekarlık soyadının kullanılması yönünde problem yaşayabilmektedir. Bu durumda kadın ancak dava yoluyla bekarlık soyadının kullanmayı talep edecek ilgili mahkeme kararıyla da nüfus müdürlüğüne tekrar başvuru yapacaktır.
Boşanma aşamasında kadın bekarlık soyadını kullanabilir mi?
Taraflar arasında boşanma davası gündeme geldiğinde duygusal açıdan karmaşık bir süreç de beraberinde gelmektedir. Boşanma aşamasında yaşanan olaylar ve uyuşmazlıklar nedeniyle çoğu zaman kadınlar eşlerinin soyadlarını taşımaya devam etmek istememektedirler. Bu durum onlar için manevi açıdan bir yük haline gelebilmektedir. Bu durumda boşanma dava sürecinin bitmesini beklemeden bekarlık soyadını kullanmayı istemektedirler.
Her ne kadar boşanma davası kararı verildiğinde ve bu karar kesinleştiğinde kadın bekarlık soyadını tekrar alabilecekse de boşanma davası sürecinin uzun sürme ihtimali ve evlilik birliğinde yaşanan olaylar nedeniyle bu sürecin beklenmesi zorlaşabilmektedir. Bu durumda kişi mahkemeye başvurarak bekarlık soyadının kullanımına izin verilmesini talep edebilir. Kişinin bekarlık soyadını kullanmak için haklı bir nedeninin bulunması gerekli olmasa da hazırlanacak dava dilekçesinde nedenlerin belirtilmesi kişinin daha menfaatine sonuç oluşturacaktır. Dava dilekçesinde davalı olarak hem nüfus müdürlüğünün hem de eşin bulunması gerekmektedir.
Evli dul veya boşanmış kadınların soyadı değişikliği başvurusu nedir?
Herhangi bir nedenle soyadı değişikliği durumunun mevcut olması halinde soyadı değişikliği için e- devlet uygulaması üzerinden ”Evli / Dul veya Boşanmış Kadınların Soyadı Değişikliği Başvurusu” yaparak soyadının değiştirilmesi için başvuru yapılabilir. İlgili başvuruyu bu linki tıklayarak yapabilirsiniz. Soyadı değişikliği yapıldıktan sonra kimlik değişikliğinin yapılması gerekmektedir. Kimlik değişikliği için talep formu ve bazı evrakları hazır ederek ikametinin bulunduğu nüfus müdürlüğüne başvuru yapmalıdır. Nufüs müdürlüğüne gitmeden önce kimlik değişikliği için online randevu almanız gereklidir.
Evli kadınının bekarlık soyadını kullanması davası görevli mahkeme
Evli olan kadın bekarlık soyadını kullanmak için açacağı dava TMK’nın 187. maddesine dayanan evliliğin genel hükümleri arasında yer alan evlenen kadının soyadının düzenlenmesine ilişkindir. Bu nedenle uyuşmazlıkta görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Normal bir soyadı değişikliği ile nufüs kaydının düzeltilmesine ilişkin davalardaki gibi asliye hukuk mahkemeleri görevli değildir. Yanlış mahkemede dava açılması durumunda dava görev yönünden reddedilecektir.
Yargıtay 8.Hukuk Dairesi 15.11.2017 tarih 2017/6239 esas 2017/15350 sayılı kararında
”Davacı dava dilekçesinde Orak … olan soyadının öncelikle … olarak düzeltilmesine bu mümkün olmadığı takdirde … olarak düzeltilmesine karar verilmesini istemiş; mahkemece, davanın kabulü ile davacının soyadının … olarak düzeltilmesine karar verilmiştir.Dosyanın incelenmesinde, davacının önceki evliliğinden Orak soyadını aldığı, şimdiki evliliğinden sonra … soyadının Orak soyadına eklendiği, davacının Orak soyadını kullanmak yerine babasının soyadı olan … kullanmak için bu davayı açtığı anlaşılmaktadır.
Dava, TMK’nın 27. maddesine göre açılmış kayıt düzeltilmesi istemine ilişkin olmayıp, TMK’nın 187. maddesine dayanan evliliğin genel hükümleri arasında yer alan evlenen kadının soyadının düzenlenmesine yöneliktir. Görev kamu düzenine ilişkin olduğundan, mahkemelerce yargılamanın her aşamasında kendiliğinden dikkate alınması gerekir. 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4. maddesinde; 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun ikinci kitabından üçüncü kısım hariç olmak üzere (TMK m.118-395) kaynaklanan bütün davalarda aile mahkemesinin görevli olduğu hükme bağlandığından davanın aile mahkemesinde görülüp karara bağlanması gerektiğinden, asliye hukuk mahkemesince dava dilekçesinin görev yönünden reddine karar verilmesi yerine yargılamaya devamla işin esası hakkında karar verilmesi doğru görülmemiştir.”
İlgili Makale: Boşanmadan Sonra Soyadı Değişikliği Nasıl Yapılır?
Boşanma davası devam ederken bekarlık soyadını kullanması dava dilekçesi örneği
NÖBETÇİ AİLE MAHKEMESİNE
DAVACI :
VEKİLİ : Av. Cansu Bayramoğlu
DAVALI : Evli olduğu kocanın da davalı olarak yer alması gerekmektedir.
Nüfus Müdürlüğü
KONU : Müvekkil tarafından bekarlık soyadının kullanmasına izin verilmesi talebimiz
AÇIKLAMALAR :
1- Müvekkil tarihinde evlenmiş olup, evlilikle birlikte eşinin soyadını almıştır. Müvekkil ile davalı arasında boşanma davası Aile Mahkemesinin esas sayılı dosyası ile derdesttir. Müvekkil davası devam ederken hali hazırda eşinin soyadını kullanmaya devam etmektedir.
2- Müvekkil evlilik birliği içerisinde piskolojik, ekonomik, duygusal ve sosyal şiddete maruz kalmış, bu nedenle boşanma davası açmak zorunda kalmıştır. Maruz kaldığı şiddet nedeniyle eşinin soyadını daha fazla taşımak istememektedir. Müvekkilin soyadını taşınmasında ne kendisinin ne de davalının menfaati bulunmamaktadır. Müvekkil için eşinin soyadını kullanmak manevi olarak bir yük halini almıştır. Boşanma davasının sürecindeki manevi yönden yıpranması ve davanın uzun sürme ihtimalinin yüksekliği nedeni ile davalının soyadını kullanıyor olması müvekkilli daha da yıpratmaktadır. Yukarıda açıkladığımız nedenlerle müvekkilimizin bekarlık soyadı olan ” ”kullanmasına izin verilmesi için mahkemenize başvurmak zorunluluğu hasıl olmuştur.
3- Kadının soyadı ile ilgili düzenlemenin yer aldığı Türk Medeni Kanununun 187.maddesinde yer alan ”Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.” şeklindeki düzenleme Anayasa Mahkemesinin 22.02.2023 tarihli ve 2022/155 esas 2023/38 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. İlgili kanunun Anayasa’nın 10. maddesine aykırı olduğu, evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra da tek başına kullanılması bağlamında kadın ve erkek arasında kuralla öngörülen farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır.
Yargıtay da kadının soyadına ilişkin davalarda Anayasa Mahkemesi gibi kadının evlenmeden önceki soyadının kullanmasına izin verilmemesinden kaynaklanan uyuşmazlıkta Anayasa’nın 90. maddesinin beşinci fıkrası gereğince uluslararası sözleşme hükümlerinin uygulanması gerektiğini kabul etmiştir. Bu bağlamda Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 30/09/2015 tarih 2014/889 esas 2015/2011 sayılı kararı ile kadının evlenmeden önceki soyadının evlendikten sonra tek başına kullanmasına izin verilmemesinin Sözleşme’nin 8. maddesiyle bağlantılı olarak 14. maddesine aykırı olduğu sonucuna ulaşmış; kadının evlenmeden önceki soyadını evlendikten sonra tek başına kullanabilmesi için haklı bir nedenin bulunmasına gerek olmadığını da ayrıca vurgulamıştır
HUKUKİ NEDENLER :
HUKUKİ DELİLLER :
TALEP : Yukarıda açıkladığımız ve mahkemenizce resen gözetilecek nedenlerden ötürü,
Davamızın kabulü ile, müvekkilin ” ” olarak kayıtlı soyadının, değişmesi için boşanma davasının bitmesi beklenmeksizin bekarlık soyadı olan ” ” olarak nüfus kayıtlarına geçmesine karar verilmesini talep ediyoruz.
