Çocukla kişisel ilişki velayet kendisine verilmeyen taraf veya üçüncü kişi ile çocuk veya çocuklar arasında kurulan, belirli yer ve zamanda onlarla görüşme, birbirinden haberdar ve birbirlerinin yaşamında etkili olma , sevgi bağı kurma ve bu bağı devam ettirmeye yönelik bir ilişki şeklinde ifade edilmektedir. Taraflar arasında boşanma dava sürecinde ve sonrasında çocukla kişisel ilişki kurma noktasında sorunlar çıkma ihtimali oldukça yüksektir. Genellikle velayeti elinde tutan taraf çocuğu karşı tarafa göstermekte sorun çıkarabilmektedir. Bu problem daha önce icra yoluyla çözülmekteydi. Ancak bu durum değişerek çocuk teslimi adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüğünce yapılmaktadır.
Boşanma davası sürecinde mahkeme çocuğun geçici velayetini bir tarafa verirken diğer tarafa da çocukla kişisel ilişki kurabilmesi için belirli gün ve saat aralıkları verir. Boşanma davası sonuçlandığında da aynı durum gerçekleşir. Tarafların anlaşmalı boşanma davasında çocuğun velayetinin ortak olması hususunda anlaşabilirler. Bu durumda da süreç aynıdır. Ortak velayetle ilgili ayrıntılı bilgiye bu linkten ulaşabilirsiniz. Mahkeme tarafından verilen kişisel ilişki kararı çocuğun yaşı, emzirme yaşında olup olmaması, özel ihtiyaçları dikkate alınarak değişebilmektedir. Tarafların çocuğun velayetinin ortak olması hususunda anlaşabilirler. Ancak genellikle:
”müşterek çocuğun velayetinin davacı anneye verilmesine , velayeti davacıya verilen çocuk ile davalı arasında her ayın birinci ve üçüncü haftasına denk gelen cumartesi günü saat 09:00’dan pazar günü saat 17:00’e kadar , dini bayramların ikinci günü saat 09:00’dan üçüncü günü saat 17:00’e kadar , ilk ve orta öğretim okullarının yarı yıl tatilinin başladığı cumartesi sabah saat 09:00’dan takip eden cumartesi günü saat 17:00’a kadar ve her yıl 1 temmuz günü saat 09:00’dan 31 temmuz günü saat 17:00’e kadar davalı tarafından annenin yanından çocuğun alınıp süre sonunda davalı tarafından davacı anneye çocuğun teslim edilmesi sureti ile şahsi münasebet tesisine” şeklinde karar verilir.
Çocuk Teslimi Kaldırıldı Mı?
Çocuk teslimi daha önceden İcra ve İflas Kanunu hükümleri uyarınca çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilamların icrası şeklinde yapılmaktaydı. Ancak eski uygulamada çocuğun icra memuru tarafından, bu duruma direnilmesi yani çocuğun istememesi durumunda kolluk eşliğinde eşlerin birinden alınıp diğerine verilmesi şeklinde gerçekleşmekteydi. Yani çocuk taşınabilen bir mal gibi haciz edilmekteydi. Bu durum çocuğun üstün menfaatine aykırı bir durum oluşturduğundan İcra Ve İflas kanunundaki ilgili maddeler kaldırılmıştır. Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilamların yerine getirilmesi Çocuk Koruma Kanunu hükümlerine göre yapılmasına, bu hükümlerin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ise 04.08.2022 tarihinde yürürlüğe giren Çocuk Teslim Yönetmeliği tarafından düzenlenmiştir.
Çocuk Teslimini Hangi Kurum Yapar?
Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin aile mahkemeleri tarafından verilen ilam ve tedbir kararları Adalet Bakanlığınca kurulan adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüklerince yerine getirilir. Yetkili müdürlük çocuğun yerleşim yerinde bulunan müdürlüktür. Müdürlük bulunmayan yerlerde bu görev Adalet Bakanlığınca belirlenen hukuk mahkemeleri yazı işleri müdürlüğü tarafından yerine getirilecektir. Türkiye’de yerleşim yeri bulunmayan çocuğun Türkiye’de nerede olduğu biliniyorsa bu yerde bulunan müdürlük yetkilidir. Çocuğun yurt dışında olması durumunda ise çocuk Türkiye’ye geldiğinde başvuru yapılması üzerine bu yerdeki müdürlük yetkilidir. Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin kararlar müdürlükçe belirlenen teslim mekanlarında gerçekleştirilir. Samsunda mavi ışıklar eğitim araştırma sosyal tesisinde bulunan çocuk evinde gerçekleşir.
Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin kararların yerine getirilmesi işlemleri taraflara herhangi bir ücret alınmaz. Adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüğüne yapılan başvuru ve sonrasındaki süreçte herhangi bir ücret ödenmesi söz konusu değildir. Avukatlık ücreti haricinde Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanmaktadır.
Mahkeme Kararına Rağmen Eşim Çocuğumu Göstermezse Ne Yapabilirim?
Çocuk teslimine ilişkin mahkeme kararları veya tedbir kararları yükümlüsü tarafından yerine getirilmezse hak sahibi, çocuğuyla kişisel ilişki kurabilmek için adliyede bulunan adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüğüne başvuru yapmak gerekir.
Bu başvuru bizzat yapılabileceği gibi avukat vasıtasıyla da yapılabilmektedir. Bu başvuruda mahkeme kararının, kimlik fotokopisinin sunulması gereklidir. Başvuru avukat aracılığıyla yapılacaksa vekaletname örneğinin ve vekaletname harç makbuzunun evraklar arasına eklenmesi gereklidir. Başvuru sırasında müdürlük tarafından bir form verilip bunun doldurulması istenir. Formda hangi gün ve saatte kişisel çocukla kişisel ilişkinin talep edildiği, yükümlü ve hak sahibinin adres telefon bilgileri istenir. Bu başvurunun mahkeme tarafından verilen kişisel münasebet kararındaki günün en az 48 saat öncesinde yapılması gerekmektedir. Yani mahkeme kişisel münasebet kararını cumartesi günü için vermişse hafta içi çarşamba günü başvuru yapılmış olması gereklidir. Evrakları teslim edip başvuru formunu da doldurduğunuzda adli destek ve mağdur hizmetleri müdürlüğünde çocukla kişisel ilişki için bir dosya oluşturulur.
Başvuru yapıldıktan sonra müdürlük tüm iletişim araçları vasıtasıyla yükümlüyle ile kurarak belirlenen gün ve saatte çocuğun hak sahibine teslim edilmek üzere belirlenen yere getirilmesini yükümlüye bildirir. Belirlenen yer her şehirde farklıdır. Samsunda mavi ışıklar eğitim araştırma sosyal tesisinde bulunan çocuk evinde çocuk teslim gerçekleşir.
Çocuk Teslim Emri Nedir?
- Yükümlüyle irtibat kurulamaması,
- Yükümlünün çocuğu getirmeyeceğini beyan etmesi,
- Yükümlünün çocuğu belirlenen yere getireceğini beyan etmesine rağmen getirmemesi ihtimallerinde durum tutanak altına alınır. Sonrasında müdürlük tarafında karşı tarafa teslim emri gönderilir. Teslim emrinde ” belirtilen gün ve saatte çocuğu belirtilen yere getirmek zorunda olduğu, haklı bir mazereti varsa bildirmesi gerektiği, haklı bir mazereti varsa müdürlüğe bildirerek çocuğun müdürlükçe alınması talebinde bulunmasını, emrin yerine getirilmemesi durumunda disiplin hapsiyle cezalandırılacağı ” bilgileri yer alır. Çocuk teslim emri gönderildikten sonra 3 ihtimal mevcuttur
Yükümlü, çocuğu müdürlükçe belirlenen gün ve saatte teslim yerine getirebilir. Yükümlünün bizzat ya da üçüncü kişi vasıtasıyla çocuğu görüşme merkezine göndermesi tutanak altına alınır. Yükümlü bizzat getirmediğinde üçüncü kişi vasıtasıyla çocuğu görüşme yerinde hazır etmesi durumunda yükümlülüğün fiilen yerine getirildiği kabul edilir ve çocuk hak sahibine teslim edilir.
Çocuğun teslim yerine getirilmesine engel teşkil edecek derecede haklı bir mazeretin bulunması durumunda yükümlü mazeretini müdürlüğe bildirmek zorundadır. Sunulan mazeretin haklılığı öncelikle ilgili uzman tarafından değerlendirilir. Mazeret haklı bulunursa çocuk adresteyse müdürlük tarafında alınıp hak sahibine teslim edilir, çocuğun adreste bulunamaması halinde bu durum tutanak altına alınır.
Yükümlü çocuğu müdürlükçe belirlenen gün ve saatte teslim yerine getirmeyebilir. Bu durumda teslim emrinin yerine getirilmediği tutanağa bağlanır.
Çocuk Teslimine Uymamanın Sonuçları
Yükümlü kendisine tebliğ edilen çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair teslim emrine rağmen çocuğu görüşme merkezine getirmezse bu durum tutanak altına alınır. Hak sahibi 1 ay içinde aile mahkemesine başvuru yaparak yükümlünün disiplin hapsiyle cezalandırılması isteğiyle şikayet hakkına sahiptir. Çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin kararın yerine getirilmesine ilişkin teslim emrine aykırı hareket edenlere 1 ay içinde yapılacak şikayet üzerine 3 günden 10 güne kadar disiplin hapsiyle cezalandırılır.
Kişisel İlişki Kurulmasından Sonra Hak Sahibinin Çocuğu Teslim Yerine Getirmemesi Durumu
Hak sahibi çocuğu belirlenen yere getirmezse hak sahibi hakkında uzman tarafından durum tutanak altına alınır. Müdürlük tarafından hak sahibi hakkında suç duyurusunda bulunulur. Bundan sonra müdürlüğün hak sahibinden çocuğu geri alma görevi bulunmamaktadır. Koşulların bulunması halinde çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçundan Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma yürütülerek , kolluk vasıtasıyla çocuk geri alınabilir. Ayrıca kendisine çocuk teslim edilen hak sahibi sürenin bitiminde çocuğu belirlenen yere geri getiremezse 1 ay içinde aile mahkemesine yapılacak şikayet üzerine 3 aya kadar disiplin hapsiyle cezalandırılması istemiyle şikayette bulunulabilir.
Çocukla Kişisel İlişki Kararı Bulunan Kişinin Hükümlü Veya Tutuklu olma Durumu
Hak sahibi kişinin ceza infaz kurumunda hükümlü veya tutuklu olma durumunda , Cezaevinin tutuklu ve hükümlülerin yakınlarıyla görüşme imkanı ölçüsünde çocukla kişisel ilişki tesis edilebilir. Mahkeme tarafından hükümlülük veya tutukluluk hali gözetilerek kişisel ilişki kararı verilmişse, mahkeme kararında belirtilen kişi tarafından çocuk ceza infaz kurumuna götürülür, hak sahibiyle görüştürülür. Eğer hak sahibi çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin karar verildikten sonra hükümlü veya tutuklu olarak ceza infaz kurumuna girmişse talep üzerine mahkeme tarafından bu hususta yeni bir karar verilebilir. Karar verilmesi halinde çocuk hak sahibine teslim edilmek üzere kararda belirtilen kişiye teslim edilir.
Kişisel İlişki Kararına Rağmen Çocuğun Görüşmek İstememesi Durumu
Yükümlü çocuğu teslim yerine getirmesine rağmen çocuğun görüşmeyi reddetmesi durumunda
- Çocuk ve taraflarla uzman kişi tarafından ayrı ayrı görüşmeler yapılarak çocuğun görüşmeyi kabul etmemesi gerekçeleri ayrıntılı olarak tutanak altına alınır.
- Çocuğun görüşmeyi kabul etmemesine neden olan sorunlar ve çözüm önerileri için planlama yapılır, çocuk ve taraflarla görüşmeler yapılır.
- Uzman kişi tarafından yapılan gözlem ve görüşmeler sonrasında ayrıntılı bir değerlendirme raporu hazırlanır.
- Durumun devam etmesi durumunda , uzman kişi danışmanlık tedbirine ihtiyaç duyulduğu tespit edilirse bu durum tutanak altına alınarak müdürlüğe bildirilir.
- Müdürlüğün önerisi üzerine aile mahkemesi tarafından çocukla kişisel ilişkinin gerçekleştirilebilmesi için danışmanlık tedbirinin uygulanmasına karar verilebilir.
Daha ayrıntılı bilgiye Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilam ve tedbir kararlarının yerine getirilmesine sürecine ilişkin rehber kitabı https://magdur.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/Cocuk-teslimi-rehber linkinden indirebilirsiniz.
