Vasilikten Çekilme Şartları

Vasi, ergin kişilerin veya velayet altında bulunmayan küçüklerin menfaatlerini korumak amacıyla belirlenen kişiyi ifade eder. Ancak vasi olan kişiler bazı durumlarda görevin getirdiği sorumlulukları üstlenmek istemeyebilirler. Bu durum vasilikten çekilme şartlarının neler olduğunu, vasilikten çekilme işleminin nasıl yapılacağını sıklıkla merak etmektedirler. Yazımızda vasilikten çekilme şartları ve kaçınma sebepleri, vasilikten çekilmenin nasıl yapılacağını, vasilik kararının ne kadar süre geçerli olduğu, vasi değişikliğinin kimler tarafından talep edilebileceği gibi konularda ayrıntılı bilgi vermeyi hedefliyoruz.

Vasilikten Çekilme Şartları

Velayet altından bulunmayan küçükler ve akıl hastalığı veya akıl zayıflığı, savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim gibi durumlar veya kişinin kendi isteği üzerine mahkeme kişiye vasi atanmasına karar verebilir. Vasi olarak atan kişi bazı durumlarda vasilik görevini atanmak veya sürdürmek istemeyebilir. Bu durumda vasilik görevinden çekilmek için gerekli şartların neler olduğu merak edilen konuların başında gelmektedir.

Vesayet makamı vasiyi belirlerken eşin ve hısımların önceliği bulunmaktadır. Bu durum Türk Medeni Kanununun 414.maddesinde ”Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar. Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur.” şeklinde düzenlenmiştir. Yine ilgililerin isteği de vasi ataması sırasında değerlendirilir. Türk Medeni Kanununun 415.maddesinde ” Haklı sebepler engel olmadıkça, vasiliğe, vesayet altına alınacak kişinin ya da ana veya babasının gösterdiği kimse atanır.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Vasi olarak atanan kişi haklı bir sebep olmadan vasilikten çekilme hakkı bulunmamaktadır. Bu durum Türk Medeni Kanununun 416.maddesinde vasiliği kabul yükümlülüğü başlığı altında ”Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atananlar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler. Aile meclisince atanma hâlinde vasiliği kabul yükümlülüğü yoktur.” şeklinde düzenlenmiştir. Bu nedenle vasilik görevinden çekilme keyfi nedenlerle yapılamayacaktır. Vasi olarak belirlenen kişi Türk Medeni Kanununun 417 ve 418.maddesinde düzenlenmiş olan vasilikten kaçınma ve vasiliğe engel durumların bulunması halinde vasilik görevinden çekilebilirler. Vasilikten çekilme şartları:

• Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,
• Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar
• Altmış yaşını doldurmuş olanlar,
• Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar,
• Dörtten çok çocuğun velisi olanlar,
• Üzerinde vasilik görevi olanlar,
• Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, hakimlik ve savcılık mesleği mensupları

Sonuç olarak vasilik görevine atanan kişi haklı gerekçeler sunmaksızın vasiliği kabul yükümlülüğünde olduğundan vasilikten çekilme şartları büyük öneme sahiptir. Vasilikten kaçınma şartlarına sahip kişiler bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak on gün içinde vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir. Ancak vasilikten kaçınma şartlarını taşımayan kişi vasi olarak atandıktan sonra vasiliğe engel durumların bulunması veya vasilik görevini yürütürken vasilikten kaçınma şartlarının ortaya çıkması halinde vasilik görevinden çekilebilecektir.

Vasi atanmasını gerektiren haller

Vasi atanması, kişinin hukuki işlem yapma ehliyetinin sınırlı veya tamamen ortadan kalktığı durumlarda devreye giren koruyucu bir kurumdur. Vasi atanmasını gerektiren haller, kişinin özgür iradesiyle karar verme yeteneğini kaybettiği veya kendisini ve malvarlığını koruyamayacak duruma düştüğü zaman ortaya çıkar. Vasi atanmasını gerektiren haller:

• Velayet altında bulunmayan küçükler Türk Medeni Kanununun 404.maddesi kapsamında vasi atanmasını gerektiren hallerden gösterilmiştir. Normalde reşit olmayan çocuklar anne ve babanın velayetinde bulunmaktadır ancak anne ve babanın ölmesi ya da velayetin kaldırılması gereken hallerin bulunması durumunda vesayet altına alınmaları gerekmektedir.
• Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı Türk Medeni Kanununun 405.maddesinde ”Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.” şeklindeki düzenleme gereği vasi atanmasını gerektiren hallerdendir.
• Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim Türk Medeni Kanununun 406.maddesinde ”Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır.” şeklinde düzenlenerek vasi atanmasını gerektiren haller arasındadır.
• Özgürlüğü bağlayıcı ceza alan kişilerin vesayet altına alınması 02.03.2024 kabul tarihli ve 7499 sayılı Kanunun 5. maddesi ile değiştirilmiştir. Hükmün değişikliğe uğramadan önceki hali “Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan her ergin kısıtlanır. Cezayı yerine getirmekle görevli makam, böyle bir hükümlünün cezasını çekmeye başladığını, kendisine vasi atanmak üzere hemen yetkili vesayet makamına bildirmekle yükümlüdür.” şeklindeydi. Ancak değişikli sonrası Türk Medeni Kanununun 407.maddesinde ”Kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği üzerine kısıtlanır veya kendisine kayyım atanır. Toplam beş yıl veya daha fazla kesinleşmiş hapis cezasının infazı amacıyla ceza infaz kurumunda bulunan ergin bir kişi, isteği bulunmasa dahi kişiliğinin veya malvarlığının korunması bakımından gerekli görülmesi hâlinde kısıtlanabilir. Cezayı yerine getirmekle görevli makam hapis cezasının infazına başlandığını derhal vesayet makamına bildirir. Vesayet makamı karar vermeden önce hükümlüyü dinler.” şeklinde düzenlenmiştir.
• İstek üzerine vasi atanması gerekebilmektedir. Bu durum Türk Medeni Kanununun 408.maddesinde”Yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir.” şeklinde düzenlenmiştir.

Görevlerini yaparlarken vasi atanmasını gerektiren hallerin varlığını öğrenen nüfus memurları, idari makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu hemen yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadırlar. Vesayet altına alınmasını gerektiren durumların varlığında mahkeme savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetimi veya istek durumlarında mutlaka vesayet altına alınacak kişiyi dinlemelidir. Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı durumunda ise resmi sağlık raporu alındıktan sonra karar verilir.

Vasilikten çekilme nasıl yapılır?

Bir vasinin görevi bırakmak istemesi, yalnızca kişisel talebe dayanarak gerçekleşebilecek bir durum değildir; bu talebin hukuken kabul edilebilir sebeplere dayanması gerekir. Vasilikten kaçınma sebepleri ve vasiliğe engel durumların bulunması halinde kişi vasilikten çekilebilecektir. Çekilme talebinin kabul edilmesi için mahkeme durumu değerlendirerek, gerekli incelemeleri yapar ve talebi yerinde bulursa yeni bir vasi atanmasını sağlar.

Vasilikten kaçınma sebeplerinin bulunması halinde kişi durumun kendisine bildirildiği tarihten itibaren 10 gün içinde atamayı yapan vesayet makamına başvurarak vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir. Vasi olarak atanan kişi vasiliğe engel durumların bulunması veya vasilik görevi devam ederken vasilikten kaçınma sebeplerini sağlaması halinde Sulh Hukuk Mahkemesi’ne başvurarak vasilikten çekilebilir. Vasi başvuru yapmış olsa bile yerine başkası atanana kadar geçici olarak görevine devam etmesi gerekir. Bu durum Türk Medeni Kanununun 423.maddesinde ”Vasiliğe atanan kimse, vasilikten kaçınmış veya atanmasına itiraz edilmiş olsa bile, yerine bir başkası atanıncaya kadar vasiye ait görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.” şeklinde açıkça düzenlenmiştir.

Vasi değişikliğini kim talep edebilir?

Vasi ataması gerçekleştikten sonra vasi değişikliğinin kimler tarafından talep edilebileceği sıklıkla merak edilmektedir. Vasi atanan kişinin çekilme şartlarını taşıması halinde talepte bulunabileceğine yukarıda ayrıntılı olarak yer vermiştik. Vasinin görev yaptığı sırada diğer ilgililer de çeşitli nedenlerle değişiklik talebinde bulunabilecektir.

Vasi atandığını öğrenen kişi atamanın kanuna aykırı olduğunu düşünüyorsa on gün içinde kararı veren mahkemeye itiraz edebilecektir. İlgili olan herkes vasinin görevini gerektiği gibi yapmadığını, vasiliğe engel durumların bulunduğu gibi gerekçelerle vasi değişikliği talebinde bulunabilecektir. Türk Medeni Kanununun 422.maddesinde ”İlgili olan herkes, vasinin atandığını öğrendiği günden başlayarak on gün içinde atamanın kanuna aykırı olduğunu ileri sürebilir.” şeklinde düzenleme yer almaktadır.

Vasi kararı kaç yıl geçerli?

Vasilik görevine atanan kişi görevinin ne kadar süreyle devam edeceğini sıkça merak etmektedir. Özellikle vasilikten çekilme şartlarını taşımayan kişi vasi olarak belli bir görev süresini doldurduktan sonra vasilikten kaçınma hakkını kullanabilmektedir.

Vasilik görevinin süresi Türk Medeni Kanununun 456.maddesinde

• Vasi, kural olarak iki yıl için atanır.
• Vesayet makamı, bu süreyi her defasında ikişer yıl uzatabilir.
• Dört yıl dolunca vasi, vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir.” şeklinde düzenlenmiştir.

Sonuç olarak vasi kararı 2 yıl geçerlidir. Ancak mahkeme vasilik görevini süre dolduktan sonra 2 yıl uzatabilir. Vasi olarak atanan kişi göreve devam etmek istiyorsa mahkeme tarafından uygun görülmesi halinde her defasında 2 yıl uzatılır. Ancak kişi vasilik görevine devam etmek istemiyorsa 4 yıl dolduğunda vasilikten kaçınma hakkını kullanabilecektir.

İlgili Makale: Akıl Hastalığı Nedeniyle Boşanma

Vasiliğe engel olan durumlar nelerdir?

Vasiliğe engel durumlar vasinin görevden çekilmesini ve ilgili kişilerin vasi değişikliği talebinde bulunmasını sağlayan hallerdendir. Türk Medeni Kanununun 418.maddesinde vasiliğe engel olan durumlar:

• Kısıtlılar,
• Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler,
• Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya
  onunla aralarında düşmanlık bulunanlar,
• İlgili vesayet daireleri hakimleri şeklinde düzenlenmiştir.

Vasiliğe engel olan durumların bulunması halinde vasi olarak atanacak kişi bunları öne sürerek vasilik görevine itiraz edebileceği gibi görev yaptığı sırada bu durumların ortaya çıkması halinde vasilikten çekilme talebinde bulunabilecektir.

Vasilikten kaçınma sebepleri

Vasilikten kaçınma sebepleri vasilik görevine atanacak kişinin görevi kabul etmemesini sağlayan durumlardır. Kişi bu durumların varlığında vasilik görevini kabul etmeyebilir. Türk Medeni Kanununun 417.maddesinde vasilikten kaçınma sebepleri:

• Altmış yaşını doldurmuş olanlar
• Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar,
• Dörtten çok çocuğun velisi olanlar,
• Üzerinde vasilik görevi olanlar,
• Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, hakimlik ve savcılık mesleği mensupları şeklinde düzenlenmiştir. Bunun dışında vasilik görevinde 4 yılı doldurmuş kişiler de vasilikten kaçınma haklarını kullanabilirler.

Sıkça Sorulan Sorular